Demirhindi Şerbeti


Anadolu mutfak kültürü ve dolayısıyla yemekleri 20 yy.ın ikinci yarısından itibaren yoğun bir şekilde değişime uğradı. Öyle ki bu tarihler ve sonrasında yemekler domates-salça yoğun bir şekle dönüşürken; içeceklerimiz de bir hayli değişti. Öncesinde kahvaltıdan başlayarak tüm öğünlerde sıklıkla tüketilen çorbalar zayıflayarak neredeyse sadece akşam yemeğine gelir oldu; bunun yerine çay içimi sıklaştı…
Şerbetler ve şuruplarımızda da benzer bir durum yaşandı. Önceden mandalinadan nara, bademden fıstığa, baldan çileğe, fıstığa, mandalinaya kadar envai çeşitte yapılagelen şerbetlerimiz, hazır satılan gazlı içeceklerin ve meyve sularının yaygınlaşması ile yok olmaya yol aldı…
Bu yazımda sizlere hem geçmişten bir esinti sunmak; hem de tadanlar çok beğendiği için yapmanız ve afiyetle tüketmeniz amacıyla demirhindiden bahsetmek ve tarifini vermek istedim.
Demirhindi, Hint hurması olarak da bilinen, Latince ismi Tamarindus indica olan, ülkemizde yetişmediği için ithal edilen, Ramazan ayında sıklıkla tükettilen Yemen hurmasından hayli irice bir meyve. Aktarlarda kurutulmuş ve kalıplanarak, paketlenmiş halde bulunuyor. Tatlı ekşi arası, mayhoş bir tadı var, yemeklerde kullanılabildiği gibi şerbet yapımında da yararlanılıyor veya sade tüketilebiliyor. Besin içeriği de şerbet tarifinin devamında gördüğünüz üzere oldukça zengin, dolayısıyla faydalı bir gıda…
Yüzyıllardır kültürümüzde yer edinmiş olduğunu bazı kaynaklardan ve hikâyelerden öğreniyoruz. Bir 11. yy. eseri olan “Divânü Lûgati’t-Türk”te “arubat” olarak geçen demirhindinin o zamanlarda da kullanıldığını anlıyoruz. Ancak bir şerbet tarifi bulunmadığı için içecek olarak tüketilip tüketilmediğini bilemiyoruz.
14. ve 15. yy.larda “Bayram Helvâsı (Halvâ-yi Iyd)” yaparken şeker, sadeyağ, yumurta, bal, badem ve demirhindi kullanılıyormuş. Haliyle yemeklerle de ilişkisi mevcut.
Demirhindi şerbeti üzerine; Kanuni Sultan Süleyman döneminde akılda kalıcı bir anlatı olduğu için Kanuni şerbeti olarak da bilinmekte. Öyle ki, sıcak bir yaz günü, Kanuni yeniçerileri ziyaret ettiğinde soğuk bir halde demirhindi ikram edilmiş. Bu soğuk şerbeti Kanuni çok beğenmiş ve içtiği kabı altın ile doldurup geri yollamış. Bu uygulama gelenekleşmiş ve uzun yıllar devam etmiş.
Bu konuyu detaylandırmak, tarifler ve farklı açıklamalar vermek mümkün. Ancak konumuz demirhindi şerbeti olduğu için, standart bir şerbet tarifi verip, burada kalmamız tadında olacak.
Rahat, huzur ve lezzetle dolu günler diliyorum!...



Malzemeler

Miktar

(Yaklaşık 10 porsiyon)

 

Pratik Ölçü

Birim Ölçü

Açıklama

Demirhindi

-

200 g

Ilık su içerisinde yumuşatılmış.

Su

12 su bardağı

2400 ml

 

Şeker

1 su bardağı

180 g

 

Hazırlanışı

 

 

 

Demirhindi ve su uygun bir tencerede 1/3’ü buharlaşana kadar kaynatılır. Süzülür, elde edilen suyu şeker ile bir taşım kaynatılır ve soğumaya bırakılır. Tekrar süzülür ve saklanır. Özelikle yaz günlerinde hoş olur ve hararete ilaç gibidir.[1]

Besin Değeri (Yaklaşık 1 Porsiyon)[2]

Enerji (kcal)
120,8
Niasin (mg)
0,4
Protein (g)
0,6
Vit. B12 (µg)
0,0
Yağ (g)
0,1
Vit. C (mg)
0,7
Karbonhidrat (g)
30,5
Sodyum (mg)
8,0
Lif (g)
1,0
Potasyum (mg)
126,0
Vit. A (µg)
0,4
Kalsiyum (mg)
27,0
Vit. D (µg)
0,0
Magnezyum (mg)
20,8
Vit. E (mg)
0,0
Fosfor (mg)
22,6
Vit. K (µg)
0,6
Demir (mg)
0,6
Vit. B1 (mg)
0,1
Çinko (mg)
0,3
Vit. B2 (mg)
0,0
Kolesterol (mg)
0,0

Kaynaklar
Cengiz, Olcay. (2010). 14-15. Yüzyıl Dîvânlarında Mutfak Kültürü. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Güldemir, Osman. (2010). Osmanlı Yemek Yazması Kitabüt Tabbahin'in Günümüze Uyarlanması. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Erhardt, J. (2008). Beslenme Bilgi Sistemi (BeBiS) 6.1 Tam Versiyon. Stuttgart, Almanya: Entwickelt an der Universität Hohenheim.
Karakaya, Sibel., Ercan, Pınar., Türk, Özge., Kancabaş,  Aslı.,  Kurt, Özge ve Akıllıoğlu, H. Gül. (2009). Batı Anadolu’ya Özgü Bazı Geleneksel İçecekler. II. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu (27-29 Mayıs 2009, Van), 174-179.
Vikipedi. (2012). Demirhindi. http://tr.wikipedia.org/wiki/Demirhindi, Erişim Tarihi: 20.10.2012.
Yılmaz, Mehmet F. (2006). Anlambilimsel Bağlamıyla Divânü Lûgati’t-Türk’te Mutfak Kültürü. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.



[1] İsteğe bağlı olarak şeker ilave edilirken tarçın, karanfil gibi baharatlar eklenip aroması değiştirilebilir.
[2] Besin değerleri “BeBiS 6.1” kullanılarak hesaplanmıştır.

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

Uluslararası Doğrama Şekilleri, Usûller ve Özellikleri

Bir Aşçının Temel Özellikleri

Çıraklık/Kalfalık, Ustalık ve Usta Öğreticilik